Ngũ Phương Trí Phật hay Ngũ Trí Như Lai, Ngũ Phật, Ngũ Thiền Định Phật gồm năm vị Phật là Phật Tỳ Lô Giá Na, Phật A Súc Bệ, Phật Bảo Sanh, Phật A Di Đà và Phật Bất Không Thành Tựu. Các Ngài là đại diện cho năm tính cách, năm khía cạnh và cũng tương ứng với năm loại trí tuệ của con người. Mỗi vị Phật sẽ có một con đường để đi tới cảnh giới Niết Bàn, tạo nên những thành quả Bồ Đề. Nếu đủ cơ duyên và nguyện lực thì khi chúng ta mong muốn nương theo Pháp tu hành của vị Phật nào thì sẽ được vãng sanh về thế giới đó.
Ngũ Phương Phật gồm những ai?
Ngũ Phương Phật còn có tên gọi khác là Ngũ Thiền Định Phật, Ngũ Trí Như Lai, Ngũ Trí Phật hay đơn giản là Ngũ Phật. Đây là tên gọi để chỉ năm vị chư Phật trong Mật Tông Phái, lấy Đại Nhật Như Lai tức Phật Thích Ca Mâu Ni làm tôn chủ và có sự phân biệt giữa Ngũ Phật giới Thai Tạng và Ngũ Phật giới Kim Cương. Ngũ Phật là đại diện cho 5 tính cách của con người, cũng chỉ ra năm khía cạnh của thực tại khi được tịnh hóa, biến những chuyển biến cảm xúc, biểu hiện tiêu cực thành những phẩm hạnh và đức tính tịch cực.
Ngũ Phật hay Năm bộ giác ngộ là thực tại đã hoàn thiện của sáu căn, sáu thức, sáu trần, năm uẩn và năm đại. Năm vị Phật cũng tương ứng với năm loại trí tuệ lần lượt là bình đẳng tính trí, trí huệ diệu quan sát trí, trí huệ thành sở tác trí và Pháp giới thể tính trí. Ngũ Phật giới Kim Cương bao gồm Phật Tỳ Lô Giá Na (Vairochana), A Súc Bệ Như Lai (Akshobhya), Bảo Sanh Như Lai (Ratnasambhava), Phật A Di Đà (Amitabha) và Bất Không Thành Tựu Như Lai (Amoghasiddhi). Có thể hiểu như sau:
1. Phật Tỳ Lô Giá Na
Tỳ Lô Giá Na hay Tỳ Lư Xá Na Phật còn gọi là Đại Nhật Như Lai, là pháp thân của Đức Phật Thích Ca Mâu Ni. Theo Mạn Đà La của Mật Giáo, Đại Nhật Như Lai là biểu hiện của ánh sáng trí tuệ, có khả năng soi chiếu và diệt trừ bóng tối của vô mình. Ngài ở vị trí trung tâm trong Ngũ Phương Phật. Còn theo Kim Cương Giới Mạn Đà La thì Đại Nhật Như Lai là biểu trưng cho thức uẩn của ngũ uẩn.
Theo quan điểm của Phật giáo Đại Thừa, đức Phật Thích Ca Mâu Ni có ba thân lần lượt là pháp thân, báo thân và hóa thân. Sở dĩ Ngài có ba thân là do Ngài là vị Phật lịch sử, đã đản sanh và nhập diệt ở thế giới của chúng ta. Phần thân mà Ngài xuất hiện ở thế giới chúng ta đây là hóa thân của Ngài. Còn thân mà Ngài đã chứng ngộ được gọi là pháp thân với tên gọi là Đại Nhật Như Lai.
Trong đàn tràng Ngũ Phương Phật thì Đức Phật Tỳ Lô Giá Na (Đại Nhật Như Lai) ở vị trí trung tâm, thân Ngài tỏa ra ánh sáng màu trắng, tay kết ấn Chuyển Pháp Luân. Ngài có thệ nguyện tịnh hóa toàn bộ vô minh ảo tưởng và dìu dắt chúng sinh nhập tri kiến thanh tịnh. Ngài là đại biểu cho Pháp giới thể tính trí, nằm trong Phật bộ. Trong bộ tôn tượng Ngũ Phương Phật, Ngài thường được mô tả ngồi trên bảo tòa được tám sư tử nâng đỡ, trong tư thế kim cương. Ngài chính là hiện thân của trí tuệ trong tâm chúng ta, là nền tảng thanh tịnh của các căn, trần, thức.
2. A Súc Bệ Như Lai
A Súc Bệ Như Lai hay Phật Bất Động là một vị Phật được tôn thờ trong Kim Cang thừa và trong Đại thừa, là một trong năm vị Ngũ trí Như Lai của Mật Tông. Theo kinh A Súc Độ thì Tịnh độ của Ngài là Diệu Hỷ quốc ở phía Đông của thế giới Ta Bà. Khi còn là Bồ tát Ngài
Đã phát nguyện với đức Phật Đại Mục rằng sẽ không nổi tâm sân hận với nhân loại và những con côn trùng nhỏ bé. Do đó Ngài được Đức Phật thọ ký và gọi là A Súc tức là không sân hận, không hận thù.
Trong Ngũ Trí Như Lai, Đức Bất Động Phật A Súc Bệ sẽ xuất hiện nếu chúng ta không nhận ra Đức Đại Nhật Như Lai là Phật. Ngài A Súc Bệ Như Lai có thân sắc màu xanh dương, an trụ trên bảo tòa được tám Tượng vương nâng đỡ, biểu tượng của Ngài là chày kim cương đơn. Tay trái Ngài trong tư thế thiền định, tay phải kết ấn Xúc địa, được trang hoàng bằng trang sức báo thân và an tọa trong tư thế kim cương. Ngài là hiện thân của trí tuệ bản lai Đại viên cảnh trí, có thể diệt trừ độc tố sân giận của con người.
3. Bảo Sinh Như Lai
Bảo Sanh Như Lai hay Bảo Tướng Như lai ngự ở giữa của vòng Nguyệt Luân ở hướng Nam. Ngài lấy phước báu Ma Ni để tích tụ công đức, giúp cho hết thảy ước nguyện của chúng sinh được thành tựu viên mãn. Vị Phật này xưa nay thường được xem là tương đồng với Đức Phật Bảo Tràng ở phương Đông của Mạn Đà La ở Thai Tạng Giới.
Ngài là biểu tượng cho sự tịnh hóa tính kiêu mạn, công hạnh độ sinh, bố thí siêu việt, làm giàu thêm tất cả những gì quý giá nhất. Với Ngài, tất cả chúng sinh bất kể giới tính, chủng tộc, địa vị, điều kiện sống đều quý giá như nhau. Thiền định trí tuệ của Ngài sẽ giúp chúng ta được trưởng dưỡng về đoàn kết, sự hòa hợp hữu tình giữa chúng sinh.
Bảo Sanh Như Lai là chủ của Bảo sinh bộ trong Ngũ Bộ, biểu tượng của Ngài là bảo châu. Ngài an tọa trên bảo tòa được tám Tuấn mã nâng đỡ trong tư thế kim cương. Thân Ngài sắc vàng, được trang hoàng với các trang sức Báo thân. Tay trái Ngài trong tư thế thiền định, tay phải bắt ấn Thí vô úy. Khi những tư tưởng không thanh tĩnh nhiễu loạn tâm trí chúng ta thì trí tuệ thức tỉnh bản lai tức Bình đẳng tính trí có cơ hội được hiển lộ. Bảo sinh Như Lai là đại biểu của Bình đẳng tính trí, Ngài có Đại nguyện là tất cả những gì chúng sinh cần thì Ngài đều cho cả và bình đẳng như nhau vì thế giới của Ngài toàn là báu vật.
4. Đức Phật A Di Đà
Phật A Di Đà còn có tên gọi khác là Phật Vô Lượng Thọ, Vô Lượng quang, là một trong những vị Phật được tôn sùng trong Phật giáo Đại Thừa. Ngài là tôn chủ của thế giới Cực Lạc ở Tây Phương, quốc độ của Ngài là một nơi trang nghiêm, thanh tịnh và đẹp đẽ. Ngài là vị Phật ở một thế giới khác, chúng ta biết đến đức Phật A Di Đà và cõi nước mà Ngài giáo tượng hóa chúng sinh thông qua lời kể của đức Phật Thích Ca Mâu Ni.
Trong Ngũ Phương Phật, đức Phật A Di Đà thị hiện trong tư thế kim cương, Ngài an tọa trên bảo tòa được tám Khổng tước nâng đỡ. Thân Ngài sắc đỏ, được trang hoàng bằng các trang sức Báo thân. Ngài là đại diện của trí tuệ bản lai Diệu quan sát trí, hai tay Ngài trong tư thế thiền định và có thể loại trừ độc tố tham muốn trong ngũ độc. Bổn nguyện của đức Phật A Di Đà chính là tiếp dẫn và phổ độ chúng sanh, giúp chúng sanh được vãng sanh nơi Tây phương Cực Lạc.
5. Bất Không Thành Tựu Phật
Bất Không Thành Tựu Phật hay Bất Không Thành Tựu Như Lai an tọa trên bảo tòa được tám Mệnh lệnh điểu nâng đỡ, trong tư thế Kim Cương. Thân Ngài tỏa ánh sáng xanh lục, là biểu tượng cho sự an bình, vắng lặng xua tan mọi lo lắng sợ hãi. Ngài được trang hoàng bằng tất cả trang sức báo thân. Tay trái ở trong tư thế thiền định, tay phải kết ấn hộ trì. Thế ấn này đại biểu cho khả năng tiêu trừ chướng ngại, hàng phục tật đố kị và bảo vệ hết thảy chúng sinh.
Ngài có thể chuyển hóa sự ghen tị và tật đố kị thành Sở tác trí, là biểu tượng cho công hạnh cứu khổ chúng sinh cùng trí tuệ có thể thành tựu tất cả sở nguyện. Pháp khí của Ngài là chày Kim Cương Thép, là biểu tượng thành tựu viên mãn cho tất cả mọi công hạnh, thường được khắc lên đáy bảo tòa của Đức Phật.Ngài có có mối liên kết đặc biệt với năng lượng và được coi là chủ của Nghiệp Bộ. Bổn nguyện của Ngài là làm đạo sư, tạo phương tiện để chúng sanh thoát khỏi nỗi sợ hãi, thành tựu những nguyện vọng của muôn loài.
Trong chừng mực nhất định thì những cảm xúc ghen tị tích cực có thể khiến con người ta có động lực cạnh tranh để vươn lên tầm cao mới, giúp chúng ta trở nên vĩ đại hơn. Thế nhưng, khi những cảm xúc ghen tị trở nên tiêu cực sẽ khiến chúng ta ganh ghét mọi mục tiêu, mọi đối tượng. Chỉ khi tiêu trừ những cảm xúc tiêu cực thì đây sẽ là phương tiện quy giá để chúng ta được thiện nghiệp vĩ đại và đạt tới sự viên mãn cao hơn.
Ý nghĩa của việc thờ bộ tôn tượng Ngũ Phương Phật
Ngũ Phương Phật tượng trưng cho 5 hướng gồm Đông – Tây – Nam – Bắc -Trung tâm, có 5 bộ gồm Bảo sinh Bộ, Nghiệp Bộ, Kim cang Bộ, Liên Hoa Bộ và Phật Bộ. Ngũ Trí Như Lai đại diện cho 5 phẩm chất của con người, cũng là 5 phẩm hạnh quan trọng nhất của người tu hành. Mỗi vị Phật sẽ có một con đường để đi tới cảnh giới Niết Bàn, tạo nên những thành quả Bồ Đề. Nếu đủ cơ duyên và nguyện lực thì khi chúng ta mong muốn nương theo Pháp tu hành của vị Phật nào thì sẽ được vãng sanh về thế giới đó.
Ngũ Phương Phật là đại diện cho ngũ trí gồm Pháp giới thể tính trí, Diệu quan sát trí, Đại viên cảnh trí, Bình đẳng tính trí, Thành sở tác trí. Các Ngài có thể loại bỏ các độc tố phiền não gồm vô minh, tham muốn, sân giận, kiêu mạn và ghen tỵ. Khi chúng ta thờ tượng Ngũ Phương Phật là để tấm lòng mình luôn hướng thiện đồng thời tạo được nhiều phúc báo. Để Phật tính hiển lộ thì chúng ta phải giải thoát những vô minh ảo tưởng liên quan đến hiện tượng của tám thức.
Khi thờ tượng Ngũ Phương Phật, chúng ta đến với thế giới Phật pháp, quy y Tam Bảo và nhận thấy sự màu nhiệm của Ngũ Trí Như Lai:
- Đức Phật Tỳ Lô Giá Na: Ngài có công hạnh giúp chúng anh phát khởi tâm bi mẫn, hòa tâm vào tánh không của vạn vật vạn sự, mở rộng tâm để hội nhập giáo pháp Phật đà. Những phiền não, si mê trói buộc chúng ta vào các cảm xúc tiêu cực,, nếu không có chánh niệm, tri kiến thanh tịnh thì rất khó được thành tựu.
- Đức Phật A Súc: Bản tâm chúng sanh vốn thanh tịnh trong sáng, do nghiệp chướng vô minh che lấp, làm lu mờ đen tối. Việc tôn thờ tôn tượng, nương nhờ thần lực của Ngài cộng với sự nỗ lực của bản thân sẽ giúp chúng ta tìm lại được bản tánh Trí Huệ Viên Minh của chính mình.
- Đức Phật Bảo Sanh: Do tham si cố chấp và những phiền não dẫy đầy mà chúng ta không hề biết rằng mọi người đều mang thân tướng và bình đẳng như nhau, đều phải trải qua Sanh, lão, bệnh, tử. Việc tôn thờ Ngũ Trí Phật, nương nhờ Phật Bảo Sanh sẽ giúp chúng ta tìm được bản tính Trí Huệ Bình Đẳng của mình.
- Đức Phật A Di Đà: Ngài là vị cha lành luôn không ngừng nỗ lực để tiếp dẫn chúng sanh về bến giác và kiến lập thế giới Tịnh Độ. Con người nếu mong muốn sau khi chết được tái sinh về thế giới Cực Lạc thì cần siêng làm việc thiện, điều thiện và thường xuyên xưng tụng danh hiệu Phật A Di Đà. Sau khi được tái sinh đến thế giới Cực Lạc chúng ta sẽ tiếp tục tu hành để thoát khỏi nghiệp báo, được chứng đắc Thánh quả dưới sự dẫn dắt của Phật A Di Đà.
- Đức Phật Bất Không Thành Tựu: Chúng sanh ít nhiều thiếu thốn, không đủ các nhu yếu cần thiết cho cuộc sống. Ngài là vị Phật sẵn sàng cung ứng tất cả, thỏa mãn những nguyện cầu của chúng sinh nhưng Ngài cần chúng sanh phát tâm bố thí bao la.
Trên đây là một số thông tin giúp bạn xác định được Ngũ Phương Phật hay Ngũ Trí Như Lai gồm những ai. Mỗi vị Phật đều mang những ý nghĩa khác nhau, đại diện cho những thế giới khác nhau. Việc tôn thờ chư Phật không chỉ đơn giản là mong các Ngài phù hộ độ trì mà còn giúp chúng ta học tập, thực hành theo lời dạy của các Ngài để thấy sự hoan hỷ trong lòng mình và thấy cuộc sống nhẹ nhàng, đơn giản hơn.